Γράφει η Δέσποινα Λάνου

 Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γενννήθηκε στη Σκιάθο το 1851 και πέθανε στη Σκιάθο το 1911 είναι ένας απ’ τους πιο σημαντικούς Νεοέλληνες πεζογράφους και μάλιστα κατατάσσεται, ως κορυφαίος διηγηματογράφος και ο κυριότερος εκπρόσωπος του ηθογραφικού διηγήματος. Σε γενικές γραμμές, τα θέματα του Παπαδιαμάντη σχετίζονται με το θρησκευτικό βίο και τη λαϊκή παράδοση καθώς και με τον νησιώτικο περιβάλλον, όπου μεγάλωσε. Η βάση των διηγημάτων του αποτελεί η ηθογραφία, συνυφασμένη με στοιχεία ψυχογραφικά , κοινωνικά και ρεαλιστικά και με λυρικά στοιχεία.

΄Οσον αφορά, το έργο του η  « Φόνισσα » είναι ένα εκτενές διήγημα ( νουβέλα ) και ένα από τα καλύτερα έργα του Παπαδιαμάντη, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Παναθήναια. Ο κοινωνικός χαρακτήρας του έργου συνίσταται στο ότι παρουσιάζει το σοβαρό πρόβλημα της θέσης και της μοίρας που είχαν τα κορίτσια  και οι γυναικές της υπαίθρου , ωστόσο οι διαστάσεις του είναι ευρύτερες, το δικαίωμα που επιφυλλάσει ένας άνθρωπος στον εαυτό του να προσπαθεί να διαμορφώνει τα κακώς κείμενα της κοινωνίας με εγκληματικές ενέργειες. Με φόντο την κοινωνία της Σκιάθου το αφήγημα δίνει κοινωνικά και ηθογραφικά στοιχεία του νησιού, ο χαρακτήρας του όμως είναι ψυχογραφικός, καθώς εισδύει στην ψυχή της ψυχοπαθολογικής προσωπικότητας της ηρωίδας του, της οποίας παρουσιάζει τις σκέψεις και τις πράξεις της. Θέμα, λοιπόν, του αφηγήματος είναι οι φόνοι μικρών κοριτσιών βρεφικής και νηπιακής ηλικίας από την ηρωίδα του έργου, Φραγκογιαννούς, η οποία με αυτόν τον τρόπο τα γλίτωνε, όπως πίστευε από τα βάσανα και την κακοπέραση που τους επιφύλασσε η κοινωνία της εποχής και του τόπου και στα κορίτσια και στις γυναικές.

Η Φόνισσα είναι μία ιδιαίτερη μορφή στο λογοτεχνικό έγκλημα. Βλέπουμε, πως η Φραγκογιαννού είναι μία ιδεοληπτική εγκληματίας, καθότι πιστεύει πως σε μια πολύ συγκεκριμένη ιδέα, η οποία είναι και η κινητήρια ιδέα για την εκτέλεση των φόνων. Εν προκειμένω, θεωρεί πως εκείνη είναι ένας υπεράνθρωπος, κατάλληλη για να λυτρώσει αυτό που θεωρεί λάθος από το Θεό. Ο φόνος είναι ένα πραγματικό-συμβολικό γεγονός, αφού διαπράτετται στο όνομα μιας ιδεολογίας.

Η Φόνισσα, ωστόσο ξεπερνά τις ενοχές της και σε μία τρίτη φάση των εγκληματικών της ενεργειών φαίνεται συνειδητοποιημένη.Αρχίζει δηλαδή να διαπράττει εγκλήµατα όχι τόσο διότι πιστεύει πως εκτελεί κάποια, υποτίθεται, θεία αποστολή, αλλά προ πάντων διότι αισθάνεται ικανοποίηση από την ίδια τη διάπραξη του εγκλήµατος. Πρόκειται για το αίσθηµα εκείνο που ο Εdgar Allan Poe σ’ ένα από τα διεισδυτικά διηγήµατα του, τον «Μαύρο Γάτο», αποκαλεί «το πνεύµα της διαστροφής» (the Spirit of Perverseness), δηλ. τη ροπή που έχει ορισµένες φορές ο άνθρωπος«να κάνει το κακό για το κακό και µόνο». ∆εν προκαλεί, εποµένως,απορία και έκπληξη το ότι λίγο µετά η Φραγκογιαννού επιχειρεί (ανεπιτυχώς) να σκοτώσει ένα µικρό κοριτσάκι, το ∆αφνώ και ότι σκοτώνει, τελικά το παιδί του Λυρίγκου. Η Φραγκογιαννού προσπαθεί να απόφυγει τα όργανα που την καταδιώκουν,ενώ ακούει τα κλάματα των νηπίων, έχει φτάσει στα όρια των αντοχών της προς στιγμήν σκέφτεται πως ο θάνατος θα ναι η καλύτερη λύση, όμως αμέσως μετά σκέφτεται να πάει στο βράχο του Αι-Σώστη, ώστε να εξομολογηθεί και έπειτα να διαφύγει με πλοίο, άρα καμία σκέψη για αυτοκτονία. Τελικά, όµως, η Φραγκογιαννού, σε ένα είδος ’’κάθαρσης’’ της τραγωδίας της, θα πνιγεί.

Η « Φόνισσα » είναι ένα εξαιρετικό έργο, που μέχρι σήμερα θεωρείται ένα από τα καλύτερα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας. Δεν είναι τυχαίο, ότι ανεβαίνει σχεδόν κάθε χρόνο, ως θεατρική παράσταση. Ωστόσο, έχουν γυριστεί και ταινίες.